Τι κάνουμε τις φορές που η διάθεσή μας είναι πεσμένη, τις εποχές που νιώθουμε π.χ. λύπη ή ότι κάτι σε κάποιους τομείς της ζωής μας δεν είναι εντάξει και μας προκαλεί ανησυχία ή μια αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά;
Οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις είναι είτε να ασχολούμαστε συνέχεια (λεκτικά κυρίως) με το θέμα που μας προκαλεί αυτά τα συναισθήματα, είτε …να σπρώχνουμε κάτω από το χαλί αυτά που νιώθουμε, παριστάνοντας ότι δεν υπάρχουν και συνεχίζοντας ακάθεκτοι να κοροϊδεύουμε εαυτούς.
Καμία από τις δύο μεθόδους δεν φέρνει οριστικό αποτέλεσμα. Και οι δύο απλώς ανακουφίζουν προσωρινά.
Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για μία πιο αποτελεσματική διαχείριση των λεγόμενων αρνητικών συναισθημάτων;
Ένα γενικός άξονα είναι ο εξής:
ΒΗΜΑ 1
Αποδοχή του αρνητικού συναισθήματος
Συχνά έχουμε άμυνες απέναντι στα συναισθήματα που δεν θεωρούνται γενικά "θετικά" ή πιστεύουμε ενδόμυχα ότι αν νιώθουμε κάποιο από αυτά, δεν είμαστε δυνατοί.
Τα λεγόμενα "αρνητικά" συναισθήματα, είναι και αυτά κομμάτι της φύσης μας, της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και συμπεριφοράς.
(Χωρίς αυτά άλλωστε, δεν θα υπήρχαν ούτε τα αντίθετά τους)
Αν δεν τους δίνουμε χώρο να υπάρξουν, να ιδωθούν και να ασχοληθούμε μαζί τους στον κατάλληλο βαθμό, θα συμπιέζονται κάπου μέσα μας και θα οδηγήσουν σίγουρα σε μια "έκρηξη" είτε ψυχικής είτε σωματικής φύσεως.
Χρειάζεται να τα διαχειριστούμε, ώστε να δούμε τι έχουν να μας "πουν".
Το να νιώθουμε π.χ. αδύναμοι απέναντι σε μια κατάσταση ή σε έναν τομέα της ζωής, δεν σημαίνει ότι είμαστε αδύναμοι γενικά. Προσπαθήστε να αποφεύγετε την υπερ-γενίκευση.
Δείτε κάθε συναίσθημα ως ένα σήμα για έρευνα. "ΟΚ, νιώθω έτσι. Ας δω τι θέλει να μου πει ο εαυτός μου με αυτό".
ΒΗΜΑ 2
Διερεύνηση
Βρείτε χρόνο για να διερευνήσετε τα αρνητικά συναισθήματα, απαντώντας σε κάποιες ερωτήσεις. Επιλέξτε ποια ώρα της ημέρας θα μπορούσατε να κάνετε αυτή τη διαδικασία.
Μπορείτε να απαντήσετε και γραπτώς. Ή, αν δεν απαντήσετε σε αυτές τις ερωτήσεις, τουλάχιστον γράψτε ελεύθερα -χωρίς αυτολογοκρισία- σε ένα φύλλο χαρτί ό,τι θέλει εκείνη τη στιγμή να εξωτερικευτεί.
Ερωτήσεις που βοηθούν στη διερεύνηση:
Όταν νιώθω έτσι (π.χ. λύπη ή κακή διάθεση ή θυμό ή φόβο), ποια είναι τα θέματα γύρω από τα οποία τριγυρνάει ο νους μου εκείνη τη στιγμή; Τι σκέψεις κάνω;
Γύρω από ποια θέματα και ποιους τομείς κινούνται οι σκέψεις μου αυτές τις μέρες που αντιλαμβάνομαι ότι θυμώνω εύκολα/ότι θλίβομαι εύκολα;
Τι πυροδοτεί το συναίσθημά μου; (π.χ. συνήθως θυμώνω κάθε φορά που βλέπω ότι η γυναίκα μου/ο άντρας μου με διακόπτει την ώρα που λέω την άποψή μου σε μια συζήτηση με φίλους)
Αν δεν είναι μια γενική συναισθηματική κατάσταση που έχετε εντοπίσει ότι υπάρχει καθημερινά και πρόκειται για μια συγκεκριμένη μέρα που το νιώσατε ξαφνικά:
Σε ποια στιγμή της ημέρας άρχισα να νιώθω έτσι;
Τι γινόταν εκείνη την ώρα;
Τι είχε προηγηθεί;
Τι σκέψεις έκανα πριν αρχίσω να νιώθω έτσι και τι σκέψεις στη διάρκεια;
Αφού εντοπίσετε τους τομείς ή τον τομέα που σας απασχολεί στη διάρκεια των συναισθηματικών αυτών καταστάσεων, προσπαθήστε να κάνετε τον εαυτό σας να γίνει πιο συγκεκριμένος/-η στην απάντησή του, ρωτώντας μετά:
Δηλαδή; Πιο συγκεκριμένα;
Αφού απαντήσετε, συνεχίστε με το ίδιο ή με κάτι παραπλήσιο:
Δηλαδή; Τι ακριβώς;
Είναι άλλο το γενικό "δεν είμαι καλά", άλλο το "με απασχολεί η προσωπική μου ζωή/η σχέση μου", το "αισθάνομαι ότι η σχέση μου έχει θέματα" και εντελώς διαφορετικό (και ακόμα πιο συγκεκριμένο) το "νιώθω ότι οι ανάγκες μου δεν εισακούγονται και δεν έχει ποτέ προτεραιότητα κάτι δικό μου σε αυτή τη σχέση".
Προσπαθήστε να φτάσετε στον πυρήνα αυτού που σας απασχολεί και σας προκαλεί τη συναισθηματική φόρτιση, την όποια αρνητική διάθεση.
Ακόμα και αν η απάντηση είναι δυσάρεστη, έχετε κάτι συγκεκριμένο στα χέρια σας, ξεκάθαρο. Τότε γνωρίζετε πια τι έχετε να διαχειριστείτε.
Είναι πολύ καλύτερα όταν ξέρουμε αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, ακόμα και αν δεν μας είναι ευχάριστο.
Άλλες ερωτήσεις:
Είναι αυτή η κατάσταση σαν περιστατικό μιας φοράς ή συνεχής;
Ποια μπορεί να είναι η πηγή του συναισθήματός μου; Γιατί με ενοχλεί τόσο αυτό;
Τι έχω κάνει ως τώρα για να αντιμετωπίσω το συναίσθημα ή το ίδιο το πρόβλημα/την κατάσταση;
Τι αποτελέσματα είχε;
Στη συνέχεια:
Τι από αυτά που έχουν σχέση με την κατάσταση είναι στη ζώνη ελέγχου μου;
Τι εξαρτάται από εμένα;
Είναι σίγουρα απαραίτητο να αλλάξει η κατάσταση που με απασχολεί ή ο τρόπος που τη διαχειρίζομαι;
Ποια μπορεί να είναι η πηγή του συναισθήματος που μου προκαλεί αυτή η κατάσταση;
Γιατί με ενοχλεί/στεναχωρεί/θυμώνει/φοβίζει;
ΒΗΜΑ 3
Αποφασίζω τι θέλω να κάνω με αυτό το συναίσθημα
Τι θέλω να κάνω με τα συναισθήματα που μου προκαλεί η κατάσταση αυτή;
Ποια μέσα έχω για να τα διαχειριστώ; (π.χ. θα απευθυνθώ σε κάποιον που πιστεύω ότι μπορεί να δει την κατάσταση με ψυχραιμία ή/και σε κάποιον ειδικό + θα ψάξω λίγο τρόπους διαχείριστης αυτών των συναισθημάτων + θα γράφω κάθε βράδυ σε δέκα γραμμές τις σκέψεις μου για αυτό.)
ΒΗΜΑ 4
Συστηματική ενασχόληση
Δεσμεύομαι να κάνω αυτοπαρατήρηση και να διερευνώ συστηματικά αυτά που νιώθω σχετικά με αυτό που με απασχολεί.
Ο τρόπος με τον οποίο ασχολιόμουν με τα συναισθήματα αυτά ως τώρα ή το γεγονός ότι δεν ασχολιόμουν και απλώς τα αγνοούσα ή τα συμπίεζα, έχει γίνει συνήθεια/αυτόματη αντίδραση. Είναι μία καταγραφή διαδικασίας που δημιουργήθηκε καθώς την επαναλάμβανα και απλώς ακολουθείται εδώ και καιρό.
Για να αλλάξει, χρειάζεται να κάνω μια νέα καταγραφή, με επανάληψη, εξάσκηση, συνειδητή ενασχόληση.
Θα το τηρήσω;
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε εαυτούς στο να ξεκινήσουμε και να συνεχίσουμε τη διαδικασία/ το "πλάνο", μπορούμε να ακολουθήσουμε αυτά τα βήματα:
Α. Ξεκάθαρη διατύπωση του συστήματος που θα ακολουθήσουμε + πότε (π.χ. κάθε φορά που νιώθω έτσι, θα βρίσκω την αμέσως επόμενη διαθέσιμη ώρα στην οποία μπορώ να γράψω τα συναισθήματά μου + θα ψάξω τρόπους διαχείρισης αυτού του συναισθήματος μέσα από συζήτηση με κάποιον και έρευνα ή κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ θα γράφω τα συναισθήματά μου + θα απευθυνθώ σε κάποιον ειδικό για μερικές συναντήσεις που θα μου δώσουν μια κατεύθυνση ή κάθε πρωί θα γράφω αυθόρμητα για πέντε λεπτά πώς αισθάνομαι + θα ακούω ένα επεισόδιο podcast σχετικό με το συναίσθημα που κυριαρχεί μέσα μου + θα γράφω το βράδυ πώς αλλιώς θα μπορούσα να αντιδράσω σε κάποιο σχετικό περιστατικό)
Β. Βρίσκω τους λόγους για τους οποίους θεωρώ ότι αξίζει ασχοληθώ με τη διερεύνηση των συναισθημάτων ή της διάθεσής μου αυτής.
Πόσο μου κοστίζει το να μην ασχολούμαι ή να συμπιέζω τα συναισθήματα αυτά και πόσο με ωφελεί; ("κόστος" - "κέρδος")
(Τι επηρεάζει στη ζωή μου;
Πώς επιδρά στη σχέση μου με τους άλλους ανθρώπους;
Πόσο επηρεάζει τις αποφάσεις μου;
Πώς επιδρά στον τρόπο που κρίνω μέσα μου τη συμπεριφορά άλλων προς εμένα;
Πώς ενεργεί πάνω στο κίνητρό μου, στην πειθαρχία μου προς έναν στόχο, στην αποδοτικότητά μου;)
Γ. Προετοιμασία για εμπόδια
Ποια μπορεί να είναι τα εμπόδια που θα μου βάλει ο εαυτός μου;
(ισχυρή προηγούμενη συνήθεια, "δεν έχω χρόνο", κ.λπ)
Ποιες δεξιότητές μου θα φέρω στην επιφάνεια για να υπερνικήσω αυτά τα εμπόδια; Τι να σκεφτώ; Τι να χρησιμοποιήσω από τις ικανότητές μου για να μην υποκύψω;
Πώς λειτουργούσα σε κάτι που χρειαζόταν πειθαρχία στο παρελθόν και το πέτυχα; Πώς το έκανα;
Δ. Προκαθορισμός επιβράβευσης
Με τι μπορώ να επιβραβεύσω τον εαυτό μου αν καταφέρω να μην υποκύψω στα εμπόδια και κάνω τελικά εξάσκηση του συστήματος διαχείρισης συναισθήματος που δημιούργησα/αποφάσισα;
***
Θυμηθείτε πως ό,τι υποβόσκει και δεν του δίνουμε καθόλου προσοχή, δεν εξαφανίζεται. Συνεχίζει και μας επηρεάζει σε όλες τις δράσεις μας.
Το να ασχολούμαστε με τα αρνητικά συναισθήματά μας, δεν σημαίνει ότι γινόμαστε μοιρολάτρες ή ότι θα μεταδίδουμε αρνητισμό. ("Ναι" στη θετικότητα, "όχι" στην τοξική θετικότητα.)
Δεν χρειάζεται να επικεντρώσουμε όλη την προσοχή μας σε αυτά, αλλά ούτε και να τα αγνοούμε. Χρειάζεται ψύχραιμη και συστηματική συνειδητή ενασχόληση σε καθορισμένες στιγμές, ενώ παράλληλα βλέπουμε και βιώνουμε και τα θετικά μας συναισθήματα.
Να βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα. Όχι μόνο μέρη της.
